Một cách tính lạm phát bằng cách loại trừ một vài yếu tố có thể làm thay đổi xu hướng vận động của giá cả. Lạm phát cơ bản loại trừ những hàng hoá có những biến động tức thời, bởi vì những biến động đó có thể làm trệch xu hướng lạm phát và gây méo mó việc đo lường, tính toán mức độ lạm phát.

Lạm phát cơ bản được xem như là một chỉ báo cho mức độ lạm phát trong dài hạn.

Cách tính lạm phát cơ bản thông thường là dùng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và loại bỏ đi một vài yếu tố khỏi rổ hàng hoá, thường là năng lượng và thực phẩm. Một cách tính khác là phương pháp giá trị ngoại lai, nghĩa là sẽ loại bỏ những loại hàng hoá có biến động giá lớn nhất.

Tuy nhiên, việc áp dụng lạm phát cơ bản vào Việt Nam có lẽ chưa cần thiết và chưa phù hợp. Việt Nam là nước nông nghiệp, 75% dân số là nông dân. Giá cả nông sản hàng hoá tăng giảm phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên. Giá lương thực, thực phẩm chiếm 60-70% mức sinh hoạt hàng ngày của gia đình người Việt. Giá xăng dầu, sắt thép, hoá chất ... chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị hàng nhập khẩu của nước ta. Nếu loại bỏ những thứ hàng hoá ấy khi tính toán CPI, thì con số mà nó biểu hiện sẽ không phản ánh đúng thực trạng kinh tế - xã hội Việt Nam.